Poniżej przybliżono poszczególne warsztaty z oferty Stacji
Pomimo merytorycznie i technicznie dobrych podręczników szkolnych, jak również wielu innych opracowań i stron internetowych z licznymi fotografiami oraz grafikami, w naukach przyrodniczych prawdopodobnie nic nie zastąpi bezpośredniego kontaktu z przyrodą. Szczególnie młodemu człowiekowi – uczniowi, studentowi. Poznawać przyrodę bez kontaktu z przyrodą, to jak nauka gry na instrumencie, bez kontaktu z instrumentem. To porównanie przyszło mi do głowy dość dawno. Obcowanie z przyrodą to bowiem coś więcej niż zdobywanie informacji i danych na jej temat, których tak wiele znajdziemy w owych książkach i na stronach internetowych.
Bezpośredni kontakt z przyrodą oznacza również możliwość nabycia wielu wartościowych umiejętności i doświadczeń, jak choćby:
- umiejętności dostrzegania wokół siebie zjawisk i procesów przyrodniczych,
- umiejętności wyciągania wniosków z własnych obserwacji (czytanie przyrody),
- konfrontacji wiedzy teoretycznej (książkowej) z rzeczywistością,
- refleksji nad majestatem przyrody, jakże cennej w młodym wieku.
Celem proponowanych poniżej warsztatów z cyklu „Na tropach przyrody”, jest zatem dostarczenie młodzieży sposobności również do tego typu doznań i doświadczeń, nie zapominając o solidnej dawce konkretnej, praktycznej wiedzy. Podczas warsztatów uczniowie korzystają z kart pracy, które po zajęciach pozostają do ich dyspozycji.
Pobyt w Stacji Ekologicznej w Jeziorach zdecydowanie uatrakcyjnia jej charakter i położenie. Więcej informacji na ten temat znajduje się w: Położenie stacji. Interesujące są również dodatkowe usługi i atrakcje oferowane w Stacji, jak choćby możliwość organizacji ogniska, o czym więcej napisano w: Pozostałe usługi i atrakcje.
Wszystkie powyższe uwarunkowania pozwalają znakomicie zagospodarować czas pobytu grupy, dodając mu unikatowego klimatu i nastroju.
Na tropach lądolodu
Historia zlodowaceń, różnorodne procesy związane z powstaniem, „życiem” i zanikiem lodowców, a w zasadzie lądolodów, a także z powstaniem rzeźby polodowcowej, to tematy które mogą być trudne dla ucznia. Wymykają się bowiem nawet jego wyobraźni, stając się w rezultacie zagadnieniami mało intersującymi. Powodów jest kilka, jak choćby:
- konieczności osadzenia szeregu wydarzeń w ogromnej przestrzeni czasowej, choćby ostatnich kilkudziesięciu tysięcy lat. Na co dzień nie musimy się zmagać z tak znacznymi przedziałami czasu, stąd bywa to kłopotliwe,
- konieczność wyobrażenia sobie w przestrzeni przebiegu szeregu procesów rzeźbotwórczych, prowadzących do powstania form rzeźby polodowcowej i krajobrazu młodoglacjalnego.
Co zatem robimy podczas warsztatów pt. „Na tropach lądolodu”, by ułatwić uczniom pokonanie powyższych trudności? Otóż podążamy tymi tropami ucząc się je dostrzegać i czytać,
a w między czasie:
- rozpoznajemy aż 8 form polodowcowej rzeźby terenu, poznając ich genezę, a tam gdzie to możliwe również budowę wewnętrzną. Możliwość obserwacji tak wielu form, na krótkiej trasie pokonywanej podczas warsztatów, stanowi przyrodniczy fenomen terenu Wielkopolskiego Parku Narodowego,
- rozpoznajemy młodsze formy rzeźby terenu, w tym powstające również obecnie i modyfikujące rzeźbę polodowcową,
- rozpoznajemy skały zarówno stworzone, jak i przytransportowane przez lądolód. Poznajemy podstawowe minerały budujące te skały, a także skamieniałości występujące w niektórych z tych skał. Wykonujemy tzw. analizę granulometryczną pozwalającą na określenie wielkości ziaren piasku i żwiru, wyjaśniając zarazem przyczyny tego zróżnicowania. W ten sposób, pospolite kamienie, zwyczajny piasek i inne skały spotykane na co dzień nabierają głębszej treści,
- obserwujemy naturalny wypływ wody podziemnej na powierzchnię terenu, poznając jego przyczyny, które są także związane z obecnością lądolodu,
- pracując przy profilu glebowym poznajemy wpływ polodowcowej rzeźby terenu na charakter gleb, a ostatecznie szaty roślinnej,
- liczne obserwacje ułatwiają postrzeganie szeroko rozumianej przyrody jako organizmu z licznymi zależnościami pomiędzy jego poszczególnymi komponentami.
Jak we wszystkich warsztatach z cyklu „Na tropach przyrody”, tak i w tym przypadku, temat naszych zainteresowań zgłębiamy poprzez praktyczne zajęcia w terenie, samodzielnie zdobywane doświadczenia i obserwacje. Uczniowie pracują z kartami pracy, które ułatwiają zrozumienie podejmowanych tematów, skłaniają do większej aktywności, a ostatecznie karty te pozostają do dyspozycji uczniów, jako wartościowy materiał edukacyjny.
Po tropach lądolodu wędrujemy szlakami Wielkopolskiego Parku Narodowego. Park ten powstał głównie z uwagi na zróżnicowaną i doskonale zachowaną rzeźbę polodowcową terenu.
To znakomite laboratorium dla realizacji tych warsztatów!
Na tropach kropli wody
Woda w przyrodzie jest fundamentalna dla istnienia życia i przebiegu szeregu procesów. Jednocześnie obieg wody w przyrodzie, droga którą przebywa kropla wody opuszczając chmurę i spadając na ziemię, a następnie ponownie wracając do atmosfery to cykl, którego zrozumienie sprawia czasami uczniom pewną trudność.
Jeszcze bardziej kłopotliwe bywa zrozumienie, a nawet wyobrażenie sobie wędrówki, którą woda podziemna przebywa pod naszymi stopami. Jak to się dzieje, że woda ta gromadzi się na różnych głębokościach, znajduje się w ruchu, posiada niejednokrotnie kontakt z wodami powierzchniowymi i co niezwykle istotne, również może ulegać zanieczyszczeniu. Tymczasem każdy z nas, na co dzień, korzysta z tej wody. Choćby odkręcając kran z wodą.
Są to zatem zagadnienia dotykające naszej codzienności. Zrozumienie tych zagadnień wymaga jednak nie tylko odrobiny wiedzy z zakresu chemii, fizyki, meteorologii, czy też klimatologii, ale także wyobraźni przestrzennej. Ułatwiają to uczniom warsztaty pt. „Na tropach kropli wody”. Zaczynają się one od wyjaśnienia przyczyn powstania opadu atmosferycznego, gdyż trudno rozpocząć to zagadnienie inaczej. Następnie śledzimy drogę, którą kropla wody przebywa na powierzchni ziemi, a szczególnie w podłożu. Uczniowie mają unikatową możliwość:
- zapoznania się z urządzeniami ogródka meteorologicznego monitorującymi wielkość opadu atmosferycznego,
- pracy przy piezometrze pozwalającym na bezpośredni kontakt z wodą podziemną,
- badania cech fizyko-chemicznych samodzielnie pozyskanej wody podziemnej z piezometru,
- obserwacji wypływu wody podziemnej (źródła) i jej kontaktu z wodą powierzchniową (jeziorem),
- rozpoznania przyrodniczych uwarunkowań sprzyjających powstaniu źródła,
- identyfikacji charakteru i pochodzenia zanieczyszczeń w wodzie podziemnej, głównie biogenów, oraz oceny ich wpływu na szeroko rozumiany stan jeziora,
- obserwacji zmian w zagospodarowaniu terenu sprzyjających ochronie wód powierzchniowych i podziemnych.
Zagadnieniem, które może zostać włączone w program warsztatów jest wpływ wody na procesy glebotwórcze. Temat realizujemy przy profilu glebowym.
Jak we wszystkich warsztatach z cyklu „Na tropach przyrody”, tak i w tym przypadku, temat naszych zainteresowań zgłębiamy poprzez praktyczne zajęcia w terenie, samodzielnie zdobywane doświadczenia i obserwacje. Uczniowie pracują z kartami pracy, które ułatwiają zrozumienie podejmowanych tematów, skłaniają do większej aktywności, a ostatecznie pozostają do dyspozycji uczniów, jako wartościowy materiał edukacyjny.
Po tropach kropli wody wędrujemy szlakami Wielkopolskiego Parku Narodowego.
To znakomite laboratorium dla realizacji takich warsztatów!
Do zobaczenia na parkowych szlakach – na tropach kropli wody!
Na tropach przyrody – w pigułce
Są to warsztaty interdyscyplinarne, wielowątkowe, bardzo zróżnicowane, a jednocześnie realizowane w najbliższym otoczeniu Stacji Ekologicznej. Podejmują w skrócie zagadnienia stanowiące tematykę pozostałych proponowanych warsztatów. Dzięki temu, w trakcie tych zajęć nie wnikamy głęboko w poszczególne zagadnienia, jednak poznając je staramy się dostrzec liczne zależności występujące w przyrodzie. Ułatwia to uczniom szerokie spojrzenie na przyrodę jako żyjący organizm złożony z wielu powiązanych z sobą sfer (litosfera, pedosfera, hydrosfera, atmosfera, biosfera). W trakcie tych warsztatów uczniowie:
- poznają historią ostatniego zlodowacenia oraz jego wpływ na budowę i rzeźbę podłoża, po którym na co dzień się poruszamy,
- oglądają trzy formy rzeźby polodowcowej oraz przykładowe współczesne procesy, które tą rzeźbę modyfikują,
- zwiedzają unikatowy ogródek petrograficzny – lapidarium, znajdujące się przy budynku Dyrekcji Wielkopolskiego Parku Narodowego, gdzie oglądają różnorodne głazy polodowcowe, poznając ich cechy i pochodzenie,
- podejmują temat obiegu wody w przyrodzie. Wodę opadową omawiamy w ogródku meteorologicznym, w którym uczniowie poznają metody pomiaru sumy jej opadu. Wodę powierzchniową i jej wybrane funkcje w przyrodzie omawiamy przy jeziorze Góreckim - najpiękniejszym jeziorze Parku. Zagadnienie wody podziemnej podejmujemy przy piezometrze, który umożliwi nam bezpośredni kontakt z tą wodą. Badamy głębokość jej zalegania, analizujemy możliwość jej kontaktu z jeziorem i migracji zanieczyszczeń tą drogą,
- oglądają profil glebowy poznając genezę i budowę gleby powstałej na ukształtowanym przez lądolód podłożu,
- znając uwarunkowania wodno-glebowe podłoża oceniamy jego wpływ na szatę roślinną. Podejmujemy zagadnienie występowania obcych gatunków roślin, w tym gatunków inwazyjnych, oglądając ich przykłady i oceniając zagrożenia wynikające z ich obecności,
- zwiedzamy Muzeum Przyrodnicze Wielkopolskiego Parku Narodowego, w którym możemy podsumować tematy poruszone w terenie. Jest to cenna atrakcja, znajdująca się w programie tylko tych warsztatów.
Reasumując, po rozpoznaniu budowy i ukształtowania podłoża, jego uwarunkowań wodno-glebowych, przybliżeniu obiegu wody w przyrodzie, wybranych cech klimatu i wpływu wszystkich tych czynników na biosferę, uczniowie starają się dostrzec liczne relacje istniejące pomiędzy tymi komponentami przyrody.
Warsztaty te znakomicie sprawdzają się zarówno podczas spotkań z uczniami szkół podstawowych, jaki i średnich, a nawet ze studentami... i nie tylko!
Jak we wszystkich warsztatach z cyklu „Na tropach przyrody”, tak i w tym przypadku, temat naszych zainteresowań zgłębiamy poprzez praktyczne zajęcia i obserwacje w terenie oraz samodzielnie zdobywane doświadczenia. Uczniowie pracują z kartami pracy, które ułatwiają zrozumienie podejmowanych tematów, skłaniają do większej aktywności, a ostatecznie pozostają do dyspozycji uczniów, jako wartościowy materiał edukacyjny.
Do zobaczenia na parkowych szlakach – na tropach przyrody!
Warsztaty w obiektywie
Na tropach skamieniałości
Skamieniałości – zazwyczaj budzą ciekawość, stanowiąc ślady życia z odległej przeszłości, a jakże często również dowód na istnienie jego form obecnie już niewystępujących, gdyż bezpowrotnie wymarłych. Któż nie spojrzy z zaciekawieniem na zapisany w skale trop, zachowany szczątek organizmu, a tym bardziej na ich nagromadzenie i duże zróżnicowanie?
Temat powstawania skamieniałości i związane z nim zagadnienia takie jak ewolucja życia, klimatu, zmian paleogeografii świata, choć ciekawe i intrygujące, mogą stanowić trudność dla ucznia. Zresztą nie tylko dla ucznia. Wymagają bowiem poruszania się wyobraźnią w ogromnych przestarzeniach czasu. Nie jesteśmy do tego przyzwyczajeni. Codzienność od nas tego nie wymaga, stąd jest to nietypowe i wymagające wyzwanie.
To i inne wyzwania podejmujemy podczas warsztatów pt. „Na tropach skamieniałości”. Wykonując określone ćwiczenia gimnastykujemy wyobraźnię, próbując w niej pomieścić miliony lat historii życia na Ziemi. Uczniowie znajdują również odpowiedzi na szereg pytań, jak choćby:
- Jak powstają skamieniałości? Jakie uwarunkowania umożliwiają zachowanie i przetrwanie szczątków organizmów przez miliony lat?
- Jak to się dzieje, że szczątki organizmów zostają uwięzione w skale?
- Jakie są rodzaje skamieniałości i jak to możliwe, że jeden organizm, nawet tak mały jak małż, czy ślimak, może pozostawić po sobie nawet kilka skamieniałości?
- O czym świadczy obecność skamieniałości zwierząt morskich na szczytach Tatr, Alp, a nawet jeszcze wyżej – w Himalajach! Czyżby skały budujące szczyty tych gór stanowiły w przeszłości dno morza?
- Gdzie i jak szukać skamieniałości? Jak je rozpoznawać i tworzyć ich kolekcję?
Jak na wszystkich warsztatach z cyklu „Na tropach przyrody”, tak i w tym przypadku, na liczne pytania odpowiadamy poprzez bezpośredni kontakt z obiektem naszych zainteresowań - w tym przypadku ze skamieniałościami. Wykonujemy również proste doświadczenia symulując naturalne procesy sprzyjające powstaniu skamieniałości. Wszystkie zgromadzone obserwacje stanowią wsparcie dla wyobraźni, pomagając uczniom zrozumieć podejmowane zagadnienia.
Warsztaty te, jako relatywnie krótkie, mogą stanowić znakomite uzupełnienie oraz urozmaicenie innych zajęć i aktywności realizowanych w Stacji Ekologicznej w Jeziorach. Nie tylko przez grupy szkolne.
Do zobaczenia w świecie skamieniałości!
Skamieniałości
Na tropach nocnych zwierząt
Noc to część doby, podczas której raczej nie jesteśmy aktywni. Tym bardziej w terenie. Tymczasem właśnie tam, wraz z zapadającym zmrokiem, swoją aktywność podejmuje ogromna rzesza zwierząt, zazwyczaj nieaktywnych podczas dnia. Stąd raczej słabo znamy zwierzęta nocne i prawdopodobnie tylko nieliczni z nas obserwowali je w ich naturalnym środowisku. Jest to również trudne technicznie, gdyż ciemność nocy sprawia, że nasz wzrok staje się mało skuteczny. Większe znaczenie zyskuje zatem słuch – podobnie jak u wielu zwierząt nocnych.
Brak znajomości zwierząt aktywnych nocą sprawił, że z większą łatwością przylgnęły do nich różnorodne legendy i błędne opinie. Zazwyczaj ukazujące te zwierzęta w nieprzychylny im sposób, budząc do nich niepotrzebną niechęć, a nawet lęk przed nimi.
Podczas warsztatów pt. „Na tropach nocnych zwierząt” uczniowie poznają bliżej najbardziej charakterystyczne z nich, zatem nietoperze i sowy. Mają również unikatową możliwość bliższego poznania, a nawet obserwacji, znacznie mniej znanych nocnych stworzeń jakimi są popielice.
Jednak przed wieczornym wyjściem w teren uczniowie biorą udział w dwóch pokazach multimedialnych: jeden poświęcony jest nietoperzom, a drugi sowom. Poznają szereg faktów dotyczących życia, metod badania, zagrożeń i ochrony tych zwierząt. W ten sposób wzmocnieni teoretycznie ruszamy w teren, gdzie podsłuchujemy nietoperze i staramy się zachęcić do rozmowy sowy. Jak to robimy?
Nietoperze podsłuchujemy używając specjalistycznego sprzętu nasłuchowego, jakim jest detektor ultradźwięków. Przetwarza on emitowane przez nietoperze, lecz niesłyszalne dla ludzkiego ucha ultradźwięki, na dźwięki dla nas słyszalne. Dzięki temu po raz pierwszy możemy usłyszeć to, co niesłyszalne – nietoperze! Słyszymy dźwięki emitowane nawet przez 2-3 gatunki nietoperzy. Mało tego, nasłuch realizujemy na tyle wcześnie, że słyszane nietoperze również obserwujemy. Zdarza się, że niektóre z nich latają pomiędzy nami – dosłownie na wyciągnięcie ręki. To bez wątpienia ogromna dawka nowych doświadczeń i wiedzy, ale także sporo emocji.
Z sowami i popielicami postępujemy nieco inaczej, ale to już zagadka, którą rozwiążemy podczas warsztatów. Niemniej, jak we wszystkich warsztatach z cyklu „Na tropach przyrody”, tak i w tym przypadku, zwierzęta te poznajemy poprzez praktykę, bezpośredni kontakt i aktywność w terenie.
Warsztaty te, z uwagi na porę ich realizacji, są przewidziane dla grup nocujących w Stacji Ekologicznej w Jeziorach. Jednocześnie stanowią one znakomite uzupełnienie oraz urozmaicenie innych zajęć i aktywności realizowanych w Stacji Ekologicznej. Nie tylko przez grupy szkolne. Pozwalają także bardzo konkretnie zagospodarować godziny wieczorne.
Do zobaczenia na nocnym szlaku!
Warsztaty, zajęcia i ćwiczenia terenowe - kilka kadrów z przeszłości:
| ## | Tytuł dokumentu | Typ |
|---|---|---|
| 1. | Warsztaty - kilka kadrów z przeszłości | [pdf] / [2 MB] |